Хугацааны цувааны шинжилгээ

Зорилго

Энэхүү хичээл нь Хугацаан эконометрикийн үндэс болон зарчмуудыг ойлгуулан батжуулах зорилготой. Макроэдийн засаг, санхүүгийн эмпирик шинжилгээнд ашиглах ахисан түвшний эконометрик техникүүдтэй танилцана.

Товч агуулга

Хэдийгээр Монгол Улсад макроэдийн засаг болон санхүүгийн мэдээлэл сүүлийн жилүүдэд асар ихээр хуримтлагдах болсон ч түүн дээр хийгдэх боловсруулалт, судалгаа шинжилгээ маш хангалтгүй байсаар байна. Энэхүү хичээлийн агуулга нь энэхүү шаардлагыг зохих хэмжээнд хангах зорилгоор зохиогдсон болно. Мөн дэлхийн шилдэг их дээд сургуулиудад энэ хичээлээр үздэг сэдвүүдийг оруулахыг зорьсон. Тухайлбал уг хичээлийг ойлгоход зайлшгүй шаардлагатай эконометрик болон статистикийн суурь мэдлэгийг батжуулах хэсгээр уг хичээл эхэлнэ. Мөн эконометрик, ялангуяа санхүүгийн эконометрикийн хэрэглээний салшгүй хэсэг болсон компьютерийн програмчлал хичээлийн нэг суурь хэсэг болно. Үүний дараа бид нэг хувьсагчийн сонгодог загварууд болох АR, MA, ARMA, ARIMA-тай танилцаж тэдгээрийг санхүүд хэрхэн ашигладгийг үзэх болно. Дараах хэсэгт нэгж язгуурын ойлголттой танилцаж яагаад энэ үед ЭХБКА-ыг ашиглах боломжгүй болдгийг үзнэ. Нэгж язгууртай хувьсагчдыг таних Дики-Фуллерын болон бусад аргуудтай танилцана. Үүний дараа олон хувьсагчид загваруудын төлөөлөл болгон санхүүгийн эконометрикт өргөнөөр ашиглагдах болсон VAR загвар, түүний өргөтгөл бүтцэт VAR, хариу үйлдлийн функц, Гранжер нөлөөлөл зэрэг сэвлүүдийг үзнэ. VAR загвар суурин процессууд дээр тулгуурладаг бол нэгж язгуурт процессуудын хувьд ашиглагддаг олон хувьсагчит загвар нь VECM буюу вектор алдаа засах загвар юм. Онолын үүднээс хувьсагчид хооронд олон төрлийн урт хугацааны тэнцвэрт харьцаа үүсдэг бөгөөд үүнийг коинтеграцийн шинжилгээнд тулгуурлан загварчилдаг. Санхүүгийн эконометрикийн тулгуур болсон, 2003 оны Нобелийн шагналын шалтгаануудын нэг ARCH, GARCH загваруудтай бид үүний дараа танилцана. Уг загвар эрсдлийн үнэлгээн үндсэн хэсэг болсон бөгөөд бид EGARCH, TGARCH, GARCH-M гэсэн өргөтгөлүүдийг нь мөн үзнэ. Динамик оновчтой багц бүрдүүлэлтэд зайлшгүй шаардлагатай динамик ковариацын матрицын үнэлгээ хийдэг BEKK мэт олон хувьсагчит хувьсалтын загвартай мөн танилцана. Ихэнх өмнөх сэдвүүд (GARCH-аас бусад нь) шугаман загварууд юм. Энд параметрийн тогтвортой байдал зайлшгүй шаардлагатай. Харин энэхүү нөхцлөөс зайлсхийх шаардлагатай эсэхийг шалгах (бүтцийн өөрлөлтийн шалгуурууд), болон тийм боломжийг хангасан (босготой загварууд= threshold models) загварууд сүүлийн үед ихээр ашиглагдах болсон. Энэ нь хичээлийн дараах сэдэв болно. Цаг хүрэлцвэл хамгийн сүүлд орох Марков шилжих загвар (Markov Switching models) хэдийгээр техникийн хувьд хамгийн хүнд нь ч, магадгүй энэ хичээлийн хамгийн сонирхолтой нь байх болно. Босготой загварууд дэглэм өөр өөр байж болохыг зөвшөөрдөг бол Марков шилжих загвар тэдгээр дэглэм хоорондоо солигдох механизмын талаар магадлалын нөхцөл тавьж өгдөг.