Экологийн цаг уур

Зорилго

Цаг агаарын үзэгдлийг нөхцөлдүүлэгч агаар мандлын физикийн процессууд, уур амьсгалын хувьсагчдын (variables) тухай үндсэн ойлголтуудыг өгөхөөс цаг агаарын ба түүний аюулт үзэгдлүүдээс организмын физиологи, популяцийн тоо толгой, экосистемийн процесуудад үзүүлэх нөлөө зэргийн тухай ойлголт өгөх зорилготой. Мөн дэлхийн биом, ургамал ба амьтны биогеографи болон дэлхийн уур амьсгалын түүхэн хувьслын хоорондын хамаарал, эдгээр процесуудад дүн шинжилгээ хийх болон загварчлах (популяци, бүлгэмдэл ба экосистемийн загварчлалд цаг агаар ба уур амьсгалын хувьсагчдыг оруулан тооцоолох), дэлхийн уур амьсгалын өөрчлөлтөөс гарах экологи ба эволюцийн үр дагаврын тухай тал бүрийн ойлголт өгөх зорилготой.

Товч агуулга

Агаар мандлын тухай: цаг агаар, уур амьсгал. Агаар мандлын найрлага. Озоны хомсдол. Агаар мандлын хэмжээ. Агаар мандлын дулааны бүтэц, агаар мандлын босоо стратификаци. Дэлхийн гадаргын халалт ба агаар мандал: Дэлхий-нарны харилцаа (дэлхийн хөдөлгөөн ба улирал), дулаан ба температур, дулаан дамжих механизм (кондукци, конвекци, радиаци), нарны гэрэлтэлт (агаар мандлын сарнилт, ойлт, шингээлт), газрын цацаргалт, дулааны төсөв, өргөргийн дулааны баланс. Температур: агаарын температурын өгөгдөл, температурын хяналт (газар ба ус, далайн урсгал, өндөршил, газарзүйн байрлал, үүлшилт ба альбедо), температурын дэлхийн тархалт, агаарын температурын цикл. Чийг ба агаар мандлын тогтвортой байдал: гидрологийн цикл, төлөв байдлын өөрчлөлт, чийгийн хэмжилт, агаар мандлын тогтвортой байдал. Конденсаци ба хур тунадасны хэлбэрүүд: Конденсаци ба үүл бүрэлдэх процесс, хур тунадасны хэмжилт, цаг агаарыг зориудаар өөрчлөх нь. Агаарын даралт ба салхи: агаарын даралтыг хэмжих нь, салхинд нөлөөлөх хүчин зүйлс, гадаргуугийн салхи, (циклон, антициклонтой холбоотой агаарын босоо урсгал), салхины хэмжилт. Агаар мандлын циркуляци: дэлхий нийтийн циркуляци, агаарын даралт ба салхины тархалт, дэлхийн салхи ба далайн урсгал, Эль-Нинё ба дэлхийн цаг агаар, хур тунадасны дэлхийн тархалт. Агаарын массыг ангилах нь. Цаг агаарын хэв маяг: туйлын фронтын онол, фронтууд, циклон, циклогенез (циклон, антициклон үүсэх). Аадар, хар салхи, хар шуурга. Цаг агаарын анализ ба прогноз: цаг агаарын анализ (өгөгдөл цуглуулах, цаг агаарын синоптик карт байгуулах гэх мэт), цаг агаарын прогноз (синоптик прогноз, тоон прогноз, статистик арга, ойрын хугацааны прогноз хийх аргууд, удаан хугацааны хэтийн прогноз, прогнозын оновчтой байдал), цаг агаарын прогноз хийхэд ашигладаг хиймэл дагуулууд. Агаарын бохирдол: агаарын бохирдлын эх үүсвэр ба хэлбэр (анхдагч ба хоёрдогч бохирдуулагчид, агаарын чанарын хандлага), агаарын бохирдолд нөлөөлдөг цаг агаарын хүчин зүйлс, хүчиллэг хур тунадас. Уур амьсгалын өөрчлөлт: уур амьсгалын өөрчлөлтийг тандах нь, уур амьсгалын өөрчлөлтийн байгалийн шалтгаан, уур амьсгалын өөрчлөлтийн хүний хүчин зүйлс, хот суурин газрын уур амьсгал (хот суурин газрын дулааны арал, хот суурин газрын хур тунадас). Дэлхийн уур амьсгал: уур амьсгалын ангилал, уур амьсгалын хяналт (өргөрөг, газар ба ус, газарзүйн байрлал, давамгайлагч салхи, уул, өндөр газар, далайн урсгал, даралт ба салхи гэх мэт).