Бодгалийн экологи

Зорилго

Энэ хичээлээр экологийн шинжлэх ухааны сонгодог салбаруудын нэг болох бодгалийн экологийн онолын суурь ойлголт, уг салбарын судалгааны ерөнхий аргазүй, тэдгээрийн практик хэрэглээний талаар мэдлэг, тодорхой хэмжээний хэрэглээг лекц, семинарын хичээлээр эзэмшүүлнэ

Товч агуулга

Бодгалийн экологи хичээл нь бодгаль организм ба тэдгээрийн амьдрах орчин хоорондын харилцан хамаарлын зүй тогтлуудыг цаг хугацаа ба орон зайн хэмжээсүүдийн бүхий л түвшинд авч үзэх болно. Хичээлийн нэгдүгээр хэсэгт амьдрах орчны хүчин зүйлүүд ба тэдгээрийн орон зай ба цаг хугацааны өөрчлөлтүүд; хоёрдугаар хэсэгт бодгаль организмын орчны хүчин зүйлүүдэд үзүүлэх физиологи ба зан төрхийн хариу үйлдлүүдийг, гуравдугаар хэсэгт организмын физиологийн процессууд ба зан төрхийн үйлдлүүдийн эволюцийг хичээлийн гуравдугаар хэсэгт судална. Экологийн шинжлэх ухааны судлах зүйл, зорилго. Экологийн тухай ойлголтын үүсэл, хөгжил. Экологийн ухааны талаарх орчин үеийн ойлголт, үзэл баримтлал. Экологи ба бусад шинжлэх ухааны уялдаа холбоо. Экологийн системүүд. Амьдрах орчин ба экологийн ниш. Амьдрах орчны физик хүчин зүйлс. Минимумын хууль. Оптимумын хууль. Шельфордын толерант чанарын хууль. Хүчин зүйлийн шууд ба дам нөлөө. Амьд биеийн экологийн уян хатан чадвар. Усны физик, химийн шинж чанар, түүний амьд биед үзүүлэх нөлөө. Далай тэнгис ба цэнгэг усан орчны ялгаа. Устөрөгчийн ионы концентрацийн амьд биед үзүүлэх нөлөө. Нүүрстөрөгч ба хүчилтөрөгчийн амьд биеийн энергийн солилцоонд гүйцэтгэх үүрэг. Эрдэс бодисууд, тэдгээрийн хүрэлцээтэй байдлаас амьд биед үзүүлэх нөлөө. Амьдрах орчны физик хүчин зүйлсийн хувьсал. Агаарын температур ба хур тунадасны дэлхийн хэмжээний ерөнхий төлөв байдал. Далайн урсгалуудаар дулаан ба чийг хуваарилагдах. Улирал солигдох зүй тогтол. Сэрүүн бүсийн нуур, цөөрмийн дулааны горим. Газрын гадарга ба газар зүйн байршлаас шалтгаалсан уур амьсгал. Walter-ийн уур амьсгалын график. Организмын ус ба давсны зохицуулга. Хуурай газрын ургамлын усны зохицуулга. Осмос, транспираци. Говь, цөлийн организмын усны зохицуулга. Хөрсний шинж чанараас хамаарсан ус ба шим тэжээлийн бодисын хүрэлцээт байдал. Гиперосмотик ба гипо-осмотик организмууд. Организмын биеэс илүүдэл бодисыг гадагшлуулах механизм. Организмын дулааны зохицуулга. Хомеостаз. Хомеотерм ба пойкилотерм организм. Хагас хомеостаз. Хомеостазийн өртөг. Организмд гэрлийн үзүүлэх нөлөө. Гэрлийн энергийн шинж чанар. Гэрлийн хүч, гэрлийн тоо хэмжээ. Гэрэлд амьд биеийн дасан зохицох нь. Амьдрах орчны хувьсалд организмын дасан зохицох. Proximate ба ultimate хүчин зүйлс. Зохилдолгоо, генотип ба фенотип. Фенотипийн уян хатан байдал. Үйл ажиллагааны орон зай (activity space). Микро амьдрах орчин. Аклиматизаци. Хөгжлийн хариу үйлдэл (developmental response). Нүүдэл. Шим тэжээлийн бодисыг нөөцлөх. Ичих (мөн зуны диапауз). Организмын идээшлэх хамгийн тохиромжтой орон зай (central foraging theory). Орчны нөөцийн хуваарилалт ба организмын амьдралын эргэлтийн стратеги. Организмын бие гүйцэх (хамгийн анх үржилд орох нас), амьдралынхаа туршид хэдэн удаа үржилд орох, нэг удаагийн үржлээр хэдэн үр төл гаргах, хэд наслах зэрэг нь орчны нөөцийн хуваарилалтаас хамаарах. Организмын хөгшрөлт.